Etkileyici ve çok yönlü kültür altyapısına sahip Japonya, bir yandan binlerce yıllık geleneklerini şekillendirme ile derinlere doğru inerken; diğer yandan hızla ve süreklilikle gelişmekte olan teknoloji ve moda gibi birçok sektöre de yön vermektedir. II. Dünya Savaşı sonrası yok olmuş ve adeta küllerinden yeniden doğup Dünya’nın 3. büyük ekonomisi haline gelebilmiş olmalarının altında yatan en büyük nedenlerden bazıları da şüphesiz ki; dur durak bilmeyen çalışma azimleri, geleneklerine bağlılık, toplum olarak yaşamanın getirdiği sorumluluk bilinci ve tutumluluk olarak gösterilebilir. Bu yazıda, beni neredeyse her konuda etkilemekte ve kendine hayran bırakmakta olan Japon kültürünün Zen Budizmi ile bağlantıda olan Japon Bahçe Tasarımı üzerine derlediğim bilgileri sizlerle paylaşacağım. Ayrıca yakından bir Japon Bahçesi görmek isterseniz; 2003 yılında Japonya’da ‘Türk Yılı’ ilan edilmesi dolayısıyla her iki halkın arasındaki kardeşlik duygularının pekiştirilmesi amaçlanarak İstanbul’da Sarıyer’e Baltalimanı Japon Bahçesi yapılmıştır. Aynı şekilde İstanbul’un kardeş şehri olan Japonya’daki Shimonoseki şehrinde de Türk Lale Bahçesi bulunmaktadır.
Zen, Japonca kökenli bir kelime olup derin düşüncede olma durumu şeklinde Türkçeye çevrilebilir. Budizmin bir kolu olarak da tariflenen zen, meditasyona verdiği önem ile ifade edilmektedir. Günlük sorunlardan kurtulmanın en etkili yolu olarak beden ve zihnin geliştirilmesini ön plana çıkaran öğreti ve yöntemlerden oluşan Zen Budizmi, özellikle samuraylar arasında hızla yaygınlaşmıştır. Zen tapınakları, dönemin komutanları tarafından da destek görür ve bu tapınaklar geniş, dingin bahçeler içerisine inşa edilirler. Bahçeler ise, ruhun ve bedenin dinlenip huzur bulması için bireylerin kendine döndüğü önemli merkezler haline gelmiştir.
Japon bahçeleri tasarımı, 7. yüzyılda önemli bir Japon yetkilinin Çin ziyareti sonrası, budist bir tavır ile Japonya’da yeniden oluşturulmaya başlanması ile şekillenmiştir. Japon bahçelerindeki bütün unsurlar meditatif yönleri dolayısıyla dini bir öneme sahiptir. Patikalar, yaşam sürecinde yapılan seçimlere giden yolları; toprak, beslenme ve doğurganlığı; kayalar, dağları; havuzlar, göl ve denizleri; kum ise okyanusları simgelemektedir.
Bir Japon bahçesi, Barok Fransız bahçeleri örneklerinin aksine oldukça “boş” hissi vermektedir. Her bir köşe, boşluk, alan vb. bitki ve figürler ile bezeli değildir. Alan, etrafındaki elementler ile şekillendiği gibi, etrafını da şekillendirir. Dolayısıyla her mevsim kullanımdadırlar. İlkbaharda ağaçlar tomurcuklanır ve yapraklar yeşillenir. Yazın ağaçların gölgelerinde gezinirken, koi adı verilen göllerde oluşan su sesleri ile dinlenebilirsiniz. Sonbaharda yeniden canlanmak üzere inzivaya çekilen ağaçların dökülen rengârenk yapraklarını ve doğanın kışa hazırlığını seyredebilirsiniz. Kış mevsimi ise ilkbahar gibi ayrı bir öneme sahiptir. Ağaç dallarının üzerinde oluşan kar yığınları, tomurcuklara benzetilir ve sekku ismi ile anılmaktadır.
