Yağışların dağlık arazilerin evriminde dramatik etkileri olup olmadığı jeologlar arasında geniş çapta değerlendirilen ve tartışılan bir konu olarak, birçok parametresi ile de bilinmezliğini koruyordu. Bristol Üniversitesi araştırmacıları öncülüğünde gerçekleştirilen ve Science Advances'ta yayımlanan yeni bir çalışmada, yağış etkisi tam olarak hesaplanarak, milyonlarca yıllık zaman içinde vadi ve tepelerin nasıl oluştuğu, dağ yükseltilerindeki eğilme ve bükülmelerin nasıl oluştuğu konusunu kavrayışımızı birkaç adım ileri taşıdı.
Himalayalar üzerinde yapılan araştırmanın bulguları, aynı zamanda yapılan hesaplarla iklim değişikliklerinin arazi üzerindeki etkisini ve dolayısıyla da insan yaşamı üzerindeki etkilerini de belirlemeye çalışan araştırmacılar, iki farklı teori üzerinden dağların yağışlardan etkilenebileceği üzerine odaklanmışlardı. Yağmurların oluşturduğu ve artırdığı nehir akıntıları ve debisinin, kayaları yararak araziyi değiştirmesi ne kadar tahmin edilebilir olsa da, bununla birlikte, bilimciler yağışların dağlık arazilerde kazıma işlevi görerek kayaları bulundukları katmandan daha hızlı sökülmelerini sağlayıp sürükleyerek hafifleyen arazinin yükselmesini de sağladığını öne sürüyor.
Onlarca yıldır tartışma konusu olan bu iki teori de, elbette olabildiğince tutarlı ve gerçeğe yakın ölçümler ile bunlara dayanan hesaplamaları özgün yaklaşımlarla bu değerlerin yorumlanmasını gerekli kılıyordu. Bu da elbette son derece karmaşık ve geniş bir komünitenin işbirliğini gerektirecek kadar zorlu bir araştırma konusuydu. BU gelişmeyi çığır açıcı bir seviyeye taşıyan şey, bilimcilere göre atmosferik ve yerküre üzerindeki katı süreçlerin birbiri ile girift ilişkide olduğu nosyonunu desteklemesiydi.
Orta ve doğu Himalaya uzantılarında -Butan ve Nepal alanları kastediliyor çünkü tutulan kayıtlara göre erozyon oranı çalışmalarında en çok örnekleme yapılan arazilerdi- gerçekleştirilen çalışmada kumul taneleri üzerinde kozmik zaman ölçümleri yapılarak nehirlerin altlarında kalan kayaları ne hızda kazıdığı tespit edildi. Kozmik bir partikül Dünya'ya eriştiğinde tepe eğimlerindeki kum tanelerine çarpar bunlar da nehirlere kadar taşınır. Bu aşamada da kumların içindeki bazı atomlar bu etkide nadir elementlere dönüşebilirler.
Belirli bir tutam kum içinde bu değişmiş atomlardan ne kadar olduğunu tespit etmek, aynı zamanda kumun ne zamandan beri orada olduğunu ve böylelikle de geldiği arazinin ne hızda erozyona uğradığını anlamamızı sağlıyor. İncelenen dağ oluşumu boyunca erozyon oranını tespit etmeyi başardığımızda, nehirlerin ne kadar sarp dağlardan döküldüğünü veya yağış miktarı gibi değişkenler ile karşılaştırma şansı buluyoruz. Ne var ki, bu tip karşılaştırmalar yapmak da başka bir takım zorluklar barındırıyor çünkü her veri göstergesi oldukça zor ve tüm verilerin bir arada interpretasyonu da son derece karmaşık bir konu.
Dr. Adams bu sorunu, nehirlerin kazıma işlevlerini gösteren nümerik (sayısal) modeller ile regresyon (İng. regression) analiz tekniklerini birleştirerek aştı. Yağış miktarının erozyon oranlarını ve topografi kullanarak tektonik aktivite kalıplarını değerlendirme fırsatı sunan bu araştırma aynı zamanda iklim-yüzey erozyonu ilişkisinin kontrol ettiği tektonik fay kayması oranlarını tespit etmeyi sağlıyor.
Arazi yerleşimi ve kullanımı manajmanı yapılmasında, zemin etüdü ve altyapı sürdürülmesinde ve Himalayalar'ın afet yönetiminde buradan edinilen bilgilerin etkili olacağı aşikâr. Himalayalardaki yüksek erozyon oranlarının engelleyicilerinin altında kalan kısımları aşındırarak kritik hidrogüç projelerini de tehlikeye sokuyor. Yüksek oranlı yağışlar zeminde eğimi ileri yönde artırarak aynı zamanda toprak kayması ve nehir akıntı hızında değişim ile zemin bozulma riskini artırabiliyor.
Dr. Adams şimdi de, büyük volkanik patlamaların arazide ne gibi değişimleri uyardığını ve zemin tepkilerini inceliyor. İleri aşamada da volkanik etki ile atmosferik etkilerin birleştirilip daha geniş çaplı bir genel teori geliştirilmesi hedefleniyor.
