PFAS (per ve polifloroalkil maddeler), ilk kez 1930’lu yılların sonlarında DuPont firması tarafından geliştirilen yapay kimyasallardır. Başlangıçta alternatif bir soğutucu madde arayışında olan şirketin kimyagerleri, deneyler sırasında su ve yağı iten yapışkan beyaz bir maddeye rastladı. Bu keşif, 1950’li yıllara gelindiğinde tüketici ürünleri dünyasında büyük bir dönüşüm yarattı. Özellikle yapışmaz tava ve tencerelerde kullanılan bu kaplama, gıdaların pişirme yüzeyine yapışmasını engelleyerek büyük bir kolaylık sağladı. Zamanla bu maddeler yalnızca mutfak araç gereçlerinde değil; leke tutmayan giysilerden su geçirmez mobilya kumaşlarına kadar birçok üründe standart hale geldi.
İlk bakışta yenilikçi ve pratik bir çözüm gibi görünen bu kimyasallar, zamanla ciddi bir çevresel ve sağlık sorununa dönüştü. Başta temizlik kolaylığı ve koruyuculuğu ile hayatımıza giren PFAS, bugün gıdalarımızda, ambalajlarımızda ve hatta içme suyumuzda bile bulunabiliyor. Farkında olmadan her gün bu maddelere temas ediyoruz ve cilt yoluyla emilen PFAS’lar zamanla vücudumuzda birikebiliyor.
PFAS Hakkında Tüketici Ne Yapabilir?
Bu durum karşısında paniğe kapılmak yerine daha bilinçli ve kontrollü adımlar atmak büyük önem taşıyor. Özellikle PFAS içeren ürünlerle temas süresi ve sıklığı, maruz kalma düzeyimizi belirleyen temel etkenlerdir. Dolayısıyla bu maddelere ne kadar az maruz kalırsak, potansiyel sağlık risklerinden de o denli uzak durmuş oluruz.
Günlük Yaşamda PFAS Maruziyetini Azaltmanın Yolları
• Mutfakta güvenli tercihler yapın: Yapışmaz kaplamalı tencereler yerine dökme demir, paslanmaz çelik veya seramik kaplamalı ürünleri kullanın. Özellikle kaplaması yıpranmış ürünleri zaman kaybetmeden değiştirin.
• Giysilerinizde doğal kumaşlara yönelin: Sentetik kumaşlar yerine organik pamuk, keten veya esneme özelliği olmayan denim gibi doğal dokulu ürünleri tercih edin. Ayrıca PFAS içermeyen regl iç çamaşırları da güvenli alternatifler arasında yer alır.
• Kozmetik ürün seçiminize dikkat edin: Suya dayanıklı rimel gibi PFAS içerebilecek ürünlerden uzak durun. İçeriği açıkça belirtilmiş, doğal ve organik içerikli bakım ürünlerini tercih edin.
• Ambalaj tercihinizi gözden geçirin: Gıda ambalajlarında kaplamasız kartonlar, biyobozunur PLA malzemeler veya mum bazlı alternatifleri tercih eden markaları destekleyin. Yağa ve lekeye karşı korunmak için kendi önlemlerinizi alabilirsiniz; örneğin, dışarıda yemek yerken dizinize yerleştireceğiniz küçük bir havlu işinizi görebilir.
• Organik beslenin ama gerçekçi olun: Organik tarım PFAS’sız toprak garantisi sunmasa da, geleneksel yöntemlerdeki biyokatı gübre kullanımından uzak durulması sayesinde daha güvenli bir tercih olabilir. Yine de bilinçli ve çeşitli beslenmeye dikkat etmek önemlidir.
Sonuç olarak:
PFAS maruziyetini tamamen ortadan kaldırmak belki bugün için mümkün değil, ancak yaşam tarzımızda yapacağımız küçük ama etkili değişimlerle bu riski büyük ölçüde azaltabiliriz. Daha temiz bir çevre ve daha sağlıklı bir gelecek için bireysel tercihlerimiz kadar, ilgili düzenlemeleri desteklemek de kritik öneme sahiptir. Unutmayın; bilgi güçtür, bilinçli seçimler ise sağlığınızı korumanın en etkili yoludur.
