Nikos Kazancakis’in Zorba adlı eseri, bireysel özgürlük, yaşam tutkusu ve insan doğasının derinliklerine dair felsefi bir metin olarak okunabilir. Yazar bu romanda iki ana karakter — anlatıcı entelektüel (kitaptaki ismi verilmez) ile Alexis Zorba — üzerinden birbirine zıt iki yaşam felsefesini karşı karşıya getirir. Anlatıcı; kitaplara, düşünceye, entelektüel sorgulamaya sığınan, hayatı kurallar ve anlam arayışları içinde yaşayan bir figürdür. Zorba ise doğayla iç içe, içgüdüleriyle yaşayan, özgür ruhlu ve anı yaşayan bir adamdır. Bu ikilik, Kazancakis’in temel felsefi sorusunu şekillendirir: “İnsan, yaşamı anlamlandırarak mı, yoksa yaşayarak mı özgürleşir?”
Zorba karakteri, düşünmeden eyleme geçmenin, hayatı dolu dolu yaşamanın simgesidir. Onun neşesi, tutkuları, öfkesi, aşka ve ölüme yaklaşımı, doğanın bir parçası olduğunu hatırlatır. Kazancakis, Zorba’nın ağzından “İnsan her şeyden önce dans etmeli, gülmeli ve acıyı bile kucaklamalı” fikrini savunur. Zorba, acıyı bile yaşamın kaçınılmaz bir parçası olarak kabullenir. Trajedilere rağmen hayata tutunması, okuyucuya hayranlık uyandırır. Onun bu tavrı, yazarın hayata dair nihilist bir umudu olduğuna işaret eder: Hayat anlamsız olabilir ama bu onu yaşamaya değmez kılmaz.
Diğer yandan anlatıcı, kendi içinde sürekli sorgulayan, doğru yolu bulmaya çalışan bir filozoftur. Ancak Zorba’yla geçirdiği zaman boyunca düşüncelerinin yetmediğini, yaşamanın, hissetmenin ve kaybetmenin de insanı dönüştüren şeyler olduğunu fark eder. Kitap boyunca anlatıcının gelişimi, Kazancakis’in bireyin ruhsal evrimine inandığını gösterir. Anlatıcı, Zorba sayesinde yaşamanın sadece zihinsel değil, aynı zamanda bedensel ve duygusal bir deneyim olduğunu kavrar. Bu durum, Doğu mistisizmi ile Batı akılcılığı arasında bir denge arayan Kazancakis’in felsefi arayışlarını da yansıtır.
Sonuç olarak, Zorba, insan yaşamının çelişkili doğasına dair bir çağrıdır. Kitap, insanın hem aklıyla hem ruhuyla bir bütün olarak yaşaması gerektiğini savunur. Ne sadece düşünmek ne de sadece yaşamak yeterlidir; Kazancakis’in mesajı, bu ikisini dengeleyebilen insanın “özgür insan” olabileceğidir. Zorba’nın yaşama tutkusu ile anlatıcının düşünsel derinliği, birlikte insanın gerçek anlamda var olabileceği bir yolun izini sürer.
