Günümüzde popüler bilimle ilgilenen herkesin bir biçimde ilgisini çekmeyi başaran Neandertaller (Homo neanderthalensis) hem türümüzün bir kuzeni hem de yakın zamana kadar yaşamış olmaları bakımından bilim dünyasında da ciddi mesailerin ve eforun harcandığı bir araştırma alanına dönüşmüştür. Bu tür ile ilgili bilimsel literatürü, gelişmeleri ve teorileri takip edenlerin de bildiği üzere, her geçen gün bu gürbüz kuzenlerimizin davranışlarını, beslenme alışkanlıklarını, yaşam biçimlerini, türümüzle olan ilişkilerini açıklamaya çalışan yeni teoriler üretilmektedir. Bulgularla desteklenen ve çoğunlukla da bulguların tersini göstermesinden ötürü terk edilen teoriler Neandertaller'i daha da ilgi çekici bir hale sokmaktadır. Neandertaller, Avrupa'nın zorlu Buzul Çağı koşullarında 100.000 yıldan daha uzun süre yaşamış ve ancak 40.000 yıl önce soyları tükenerek yok olmuşlardır. Çoğunlukla bunun sorumlusu olarak iklim değişikliği ve modern insanın o dönemde yaşamış olan ataları gösterilse de, yeni bir teori Neandertaller'in kendi yok oluşlarının mimarları olabileceği üzerinde duruyor. Araştırmada öne sürülene göre, tür içinde yamyamlık davranışının ortaya çıması ve yayılması bu yok oluşa ön ayak olmuş ve sonuca ulaştırmış olabilir. Homo sapiens ataları ile girdikleri mücadelede kaynak yetersizliği ile yüzleşen Neandertaller'in birbirlerini yemeye başlamalarının popülasyonda ciddi bir azalmaya yol açmış olabileceği ve bunun geri döndürülemez bir sonucu olarak da yok olmuş olabilecekleri düşünülüyor. İspanya Tarragona'da bulunan University of Rovira Virgili'den paleoekolog Jorid Agusti ve çalışma arkadaşları, geliştirdikleri bilgisayar modeline dayanarak Neandertaller'e gerçekte ne olmuş olabileceği üzerine bir araştırmaya giriştiler. Kanibalizm davranışı göstermeyen modern insan ataları ile girilen rekabet süresince, muhtemelen sahip oldukları kanibalizm içgüdüsüne yenilerek negatif bir etki oluşturmuş olduğunu tespit eden araştırmacılar fosil kalıntılarını da incelemeye koyuldu. Avrupa genelindeki mağaralardan elde edilen fosilleşmiş kalıntılar, Neandertaller'in beslenme alışkanlıkları içinde kendi türünü yeme alışkanlığına da sahip olduklarına işaret ediyordu. Bu bulgular elbette, türün hali hazırda ölmüş olan bireyleri yemedikleri anlamına gelmiyor. Dolayısıyla bu ihtimal de aynı kuvvette hesaba katılması gereken bir değişken olarak varlığını sürdürüyor. Profesör Agusti'ye göre, ciddi rakiplerle karşı karşıya kalındığında, evrimsel süreçte kanibalizmin son derece optimal bir tercih olabileceği üzerinde duruyor. Böylelikle kaynak ve besin sıkıntısı çekmeyen söz konusu tür, kendini işgalci türlerden ve rakiplerden de korumak için enerjisini korumayı başarmış olabiliyor. Ancak bunların aksine, kendi türünün yaşayan üyelerini de tüketme durumunda, kanibalizm tam tersi bir etki yaratarak türün yok oluşunun da önünü açan bir davranış haline geliyor. Çünkü eğer, rakip tür bu davranışı göstermiyor ise, artan rakip popülasyonuna karşı azalan popülasyon negatif bir etki oluşturuyor. Quaternary International dergisinde yayımlanan makalede, kuzey Hırvatistan'daki bazı kazı alanlarından elde edilen bulgularda (Moula-Guercy, 100.000 yıllık fosiller), Neandertaller'in kendi türlerini kestikleri ve yediklerine dair izlerin bulunduğundan söz ediliyor. Bu senaryo, İspanya , El Sidron'da bulunan kalıntılardaki izlerle de örtüşüyor. Türün yok oluşundan kısa bir zaman önceye ait (yaklaşık 43.000 yıl) olan kemiklerde, kemik iliğine ulaşmak için kırıldıklarına dair izlere rastlandı. Yüksek besin değeri düşünüldüğünde, kemik iliğini çıkarmanın kendi türünden canlılarla beslenmiş olma ihtimalleri kuvvet kazanıyor. Agusti ve çalışma arkadaşlarına göre, Neandertaller için kanibalizm bir rutin haline gelmiş olabilir, ancak kaynakların azalması muhtemelen onları bu rutine daha çok başvurmaya itmiştir. Kanibalizm davranışı gösteren modern grupların, bu davranışı göstermeyen rakip grupların baskısı altında kaldıklarında popülasyonlarının azalmaya başladığı örneği ile yola çıkan araştırmacılar, yamyamlığa başvuran veya yatkın grupların kurak ve çorak bölgelerde yaşadıklarına dikkatleri çekiyor. Neandertaller'in yok olmasına dair birçok teori mevcut ve bu teoriler her yeni gün elde edilen bulgularla sınanmaya devam ediyor. Bununla birlikte bahsi geçen çevresel şartların Neandertaller'in yok olduğu zaman aralığı için de benzer şekilde var olduğu kaydedildi. Bu teorilerin içinde yaygın olarak kabul gören önerme, Buz Devri'nin sonuna doğru değişen iklim ile birlikte Neandertaller'in ılıman hava koşulları ile baş etmekte daha fazla zorlandıklarını öne sürüyor. Sayılarının azalmasının, anatomik olarak modern insanların Afrika'dan çıkarak büyük kitleler halinde yaşam alanlarına girmesi ile eş zamanlı gerçekleşmesi, kaynak savaşını ve yaşam rekabetini daha ön plana çıkarıyor. Modern insanlar ile Neandertaller'in farklı yerlerde ve farklı koşullar altında birden fazla kez üremiş olduklarının (interbreding) keşfedilmesi ise hem teorileri zor duruma sokuyor hem de iki türün tarihin belli zamanlarında karşılaşmış olduklarını ve bir anlamda yaşam alanı ve kaynak rekabetini doğruluyor. Ancak bazı antropologlar, modern insanların aktif biçimde Neandertal gruplarını ve kabilelerini savaşarak yok ettiklerini ve tarihten sildiklerini öne sürüyor. Augusti ve çalışma arkadaşlarının öne sürdüğü senaryo ise, modern insanların kendilerini baskı altına alması ve onlara rakip olmasından önce de , Neandertaller'in sayısının azalmaya başlamış olabileceği üzerinde duruyor.
