Tat alma duyumuzun, sandığımızdan çok daha karmaşık bir yapısı vardır. Genellikle yediğimiz yiyeceklerin lezzetini yalnızca dilimizle aldığımızı düşünsek de, aslında koklama duyusu bu sürecin ayrılmaz bir parçasıdır. Bilimsel araştırmalar, tat alma duyumuzun yaklaşık %80’inin koklama duyusuna bağlı olduğunu göstermektedir. Bu durum, kokuyla tat arasında çok güçlü bir bağ olduğunu ortaya koyar.
Tat alma duyumuz, dilde yer alan tat tomurcukları sayesinde beş temel tadı algılar: tatlı, tuzlu, ekşi, acı ve umami. Ancak yediğimiz yiyeceklerin detaylı aromatik özelliklerini algılamamızda koku duyusu devreye girer. Burun boşluğumuzda yer alan koku reseptörleri, yiyeceklerden yükselen uçucu molekülleri algılar. Bu koku sinyalleri beyne iletilir ve beyin, tat ile kokuyu birleştirerek “lezzet” dediğimiz deneyimi oluşturur.
Nörobilim ve duyusal algı üzerine yapılan birçok araştırma, koku duyusunun tat alma üzerindeki etkisini desteklemektedir. Örneğin, grip olduğumuzda veya burnumuz tıkalı olduğunda yemeklerin tatsız gelmesi bunun en belirgin kanıtıdır. Çünkü koku alamadığımızda, yiyeceklerin sadece temel tatlarını hissederiz, aromalarını değil. 2015 yılında "Flavour" dergisinde yayımlanan bir araştırmada, katılımcılara burunları tıkalıyken ve açıkken çeşitli yiyecekler tattırılmış, burunları tıkalıyken yiyeceklerin tadını ayırt edemedikleri gözlemlenmiştir. Bu da, kokunun tat alma sürecindeki önemini net bir şekilde ortaya koyar.
Günlük hayatta da bu ilişkiyi gözlemleyebiliriz. Örneğin, gözler kapalıyken ve burun tıkalıyken bir kişi hem elma hem patates tattığında bu ikisini ayırt etmekte zorlanır. Çünkü ikisinin dokusu benzer, tatları ise kokuları sayesinde ayrışır. Yine benzer şekilde kahve içerken dil sadece acılığı algılar. Oysa kahvenin kavruk tadı, vanilyamsı ya da çikolata notaları koku sayesinde hissedilir.
Sonuç olarak, koku duyusu, tat alma deneyiminin en önemli bileşenlerinden biridir. Kokunun yokluğu, lezzet algısını ciddi şekilde azaltır. Bu nedenle hem koku hem tat duyuları birlikte çalışarak yeme içme deneyimimizi zenginleştirir.
