Kâtip Çelebi’nin Cihannümâ adlı eseri, Türk kültür ve bilim tarihinde coğrafya alanında yazılmış en önemli eserlerden biridir. 1732 yılında İbrahim Müteferrika Matbaası’nda basılarak Osmanlı Devleti’nde basılan ilk coğrafya kitabı olma özelliğini taşır. Eserin yazarı Kâtip Çelebi (1609–1657), XVII. yüzyılda yaşamış büyük bir Osmanlı bilginidir. Cihannümâ, onun geniş bilgi birikimini, araştırmacı kişiliğini ve dönemin bilim anlayışını yansıtan bir çalışmadır. “Cihannümâ” kelimesi “dünyayı gösteren” anlamına gelir ve eser, adından da anlaşılacağı gibi, dünyanın şekli, kıtaları, denizleri, ülkeleri ve şehirleri hakkında dönemin en kapsamlı bilgilerini içerir.
Kâtip Çelebi, Cihannümâ’yı yazarken hem İslam dünyasındaki hem de Avrupa’daki coğrafya kaynaklarından yararlanmıştır. Özellikle Ptolemaios, İdrisî, Mercator ve Blaeu gibi Batılı ve Doğulu bilginlerin eserlerini incelemiş, bunları kendi gözlemleriyle harmanlayarak özgün bir sentez ortaya koymuştur. Eser, Osmanlı’da coğrafya biliminin gelişmesine öncülük etmiş, yeni harita yapım tekniklerinin ve dünya tasavvurunun yayılmasını sağlamıştır. Ayrıca Cihannümâ, sadece coğrafi bilgilerle sınırlı kalmayıp, tarihî, kültürel ve sosyolojik gözlemler de içermektedir. Kâtip Çelebi, ülkelerin sınırlarını anlatırken o bölgelerde yaşayan halkların yaşam biçimleri, inançları ve ekonomik durumları hakkında da bilgiler vermiştir.
Cihannümâ’nın 1732’de basılması, Osmanlı matbaacılık tarihinin dönüm noktalarından biridir. İbrahim Müteferrika, Kâtip Çelebi’nin el yazması hâlindeki bu eserini matbaasında bastırarak, hem bilginin yayılmasına katkıda bulunmuş hem de modern bilim anlayışının Osmanlı topraklarında kök salmasına öncülük etmiştir. Bu baskı, aynı zamanda Osmanlı’da matbaanın eğitim ve bilim alanında kullanılmaya başlanmasının da simgesidir. Cihannümâ, bilimsel yaklaşımı, kaynaklara dayalı anlatımı ve eleştirel bakışıyla yalnızca döneminin değil, sonraki yüzyılların da araştırmacılarına ışık tutmuştur. Bu yönüyle eser, hem Osmanlı düşünce tarihinde hem de dünya bilim tarihinde kalıcı bir yer edinmiştir.
