Kaşgarlı Mahmud 1008 yılında Türkistan’da doğdu. Saciye ve Hamidiye medreselerinde öğrenim gördü. Eğitim hayatından sonra kendisini Orta Asya’yı gezmeye ve Türk dilini incelemeye verdi. Anadolu’ya da gelerek çeşitli lehçe ve dil üzerine çalışmalarda bulundu. 1072-1073 yılları arasında hazırladığı ünlü eseri “Divanü Lügati’i Türk“ü Abbasi halifesine armağan etti. Bu kitabın asıl nüshası günümüzde halen Ayasofya Müzesi‘nde muhafaza edilmektedir. Kaşgarlı Mahmut kitabını tamamladıktan kısa bir süre sonra Kaşgar’a dönerek burada vefat etti. İyi bir eğitim görmüş olan Kaşgarlı Mahmut, İslamiyet ile ilgili çalışmaları yakından takip ederdi. Arapça ve Farsça’yı iyi derecede biliyordu. Yaptığı araştırmalar dil ile sınırlı kalmamış, gelenek ve görenekler üzerine de incelemeler yapmıştır. Ana dili olan Türkçe’nin bütün diyalektlerini ve kollarını yerinde öğrenerek ünlü eserinde bunlara yer vermiştir. Kitabında bütün Sırderya (Seyhun) kıyılarında bulunduğunu yazan Kaşgarlı Mahmut, yaptığı araştırmada kendi ailesinin de Irak‘tan Kaşgar’a göç ettiğini yazmıştır. Daha sonra yapılan araştırmaya göre Sultan Melikşah‘ın eşi Terken Hatun‘nun maiyetinde o dönemde İslam Dünyası’nın en önemli kültür merkezlerinden biri olan Irak’a birçok göç olduğu ortaya çıkmıştır.
“Türk Sözlüğünün Divamı” manasına gelen “Kitâbü divân-i lûgat it-Türk“, yalnız bir sözlük değil aynı zamanda İslam öncesi Türk Edebiyatı, tarihi, coğrafyası, mitolojisi, gelenek ve görenekleriyle ilgili günümüze ışık tutan bir kaynaktır. 1073-1077 yılları arasında Bağdat’ta yazılan bu kitabın bir diğer özelliği de yabancılara Türk dilini ve kültürünü öğretmektir. Divân-i Lûgat’it-Türk’de Türkçe kelimelerin anlamları Arapça olarak yazılmıştır. Türkçe 7500 kelimenin karşılıkları, Türkçe atasözleri ve savlarda da kitapta yer almaktadır. Kaşgarlı Mahmut’un “Türk Dillerinin Gramatik İncelemesi” adıyla başka bir kitabının bulunduğu söylenmekteyse de günümüze kadar ulaşmamıştır.
