İstanbul’un tarihi yarımadasının kalbinde, Ayasofya’nın hemen yakınında yer alan Yerebatan Sarnıcı, şehrin yer altındaki en gizemli yapılarından biridir. Bizans İmparatoru I. Justinianus (527–565) döneminde inşa edilen bu devasa yer altı su deposu, büyük ihtimalle saray ve çevresine su sağlamak amacıyla yapılmıştır. Aynı zamanda olası kuşatmalarda halkın susuz kalmaması için stratejik bir önlem olarak da düşünülmüştür.
Yerebatan Sarnıcı, 140 metre uzunluğunda ve 70 metre genişliğinde devasa bir yapıdır. İçinde 336 adet sütun bulunur ve bu sütunlar 9 metre yüksekliğindedir. Sarnıcın ismini almasına sebep olan “yere batan” görüntü, içindeki sütunların suyla birlikte gizemli bir atmosfer yaratmasından gelir. Ziyaretçiler, loş ışıklar altında suya yansıyan bu sütunları seyrederken, adeta zamanın durduğu bir yere girdiklerini hissederler.
Sarnıcın inşasında kullanılan sütunlar farklı mimari tarzlarda ve yerlerden toplanmıştır. Bu da onun estetik açıdan eşsiz bir yapıya dönüşmesini sağlamıştır. En dikkat çeken detaylardan biri ise Medusa başlarıdır. Ters ve yan şekilde yerleştirilmiş bu başların neden böyle konumlandırıldığı hâlâ tam olarak bilinmemektedir. Kimilerine göre bu, kötü ruhları uzaklaştırmak için yapılmış bir uygulamadır; kimilerine göre ise sadece teknik bir gereklilikti.
Osmanlı döneminde sarnıç uzun süre ihmal edilmiştir. Ancak zamanla İstanbul halkı bazı evlerin altından su geldiğini fark etmiş, hatta balık tutanlar bile olmuştur. 16. yüzyılda ünlü Osmanlı gezgini Evliya Çelebi, sarnıçtan ayrıntılı şekilde söz eder. Bu da yapının Osmanlı döneminde tamamen unutulmadığını gösterir.
Cumhuriyet döneminde Yerebatan Sarnıcı çeşitli restorasyonlar geçirmiştir. Özellikle 1980’li yıllarda kapsamlı bir temizlik ve bakım yapılmış, 1987 yılında ise turizme açılmıştır. Daha sonra 2020’li yıllarda yapılan restorasyonla hem yapının dayanıklılığı artırılmış hem de ziyaretçilere daha güvenli bir gezi deneyimi sunulmuştur. Bugün sarnıcın içinde zaman zaman sanat sergileri, konserler ve dijital projeksiyon gösterileri de düzenlenmektedir.
Yerebatan Sarnıcı, sadece tarihi bir yapı değil, aynı zamanda İstanbul’un binlerce yıllık geçmişini taşıyan bir zaman kapsülüdür. Her bir sütununda, su damlalarının ritmik sesi eşliğinde, imparatorlukların yankısı duyulur.
