Hıdırellez, Türk dünyasında ve Orta Doğu’nun birçok bölgesinde yüzyıllardır kutlanan, baharın gelişini simgeleyen köklü bir gelenektir. Her yıl 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gece kutlanan Hıdırellez, halk arasında Hızır ve İlyas peygamberlerin yeryüzünde buluştukları gün olarak kabul edilir. Bu özel gün, doğanın yeniden canlandığı, toprağın yeşerdiği ve bolluk, bereket beklentisinin arttığı bir dönemi temsil eder. “Hızır”ın sağlık, şifa, bolluk ve bereket getirdiğine inanılırken; “İlyas”ın da suyla, yaşamla ilişkilendirilmesi, bu buluşmanın doğaya ve insana hayat verdiği düşüncesini destekler. Hıdırellez, sadece bir mevsim geçişi değil, aynı zamanda insanlar için dileklerin tutulduğu, umutların yenilendiği bir zaman dilimidir.
Kutlamalar genellikle doğa ile iç içe yerlerde, yani yeşillik alanlarda, su kenarlarında, koruluklarda yapılır. İnsanlar bu özel gün için önceden hazırlıklar yapar, evlerini temizler, eski eşyaları atar, yeni kıyafetler giyerek güne taze bir başlangıç yaparlar. Hıdırellez gecesi en bilinen ritüellerden biri “dilek dileme”dir. Halk arasında “Hızır’ın uğradığı yere bereket gelir” inancı nedeniyle dilekler, gül ağacının altına çizilen resimlerle ya da dilek kâğıtlarıyla ifade edilir. Ev, araba, iş, evlilik gibi istekler, sembollerle anlatılarak toprağa gömülür veya suya bırakılır. Bazı bölgelerde ise dilekler bir testi ya da çömleğin içine atılır ve sabah erkenden çekilerek "niyet çekme" adı verilen bir gelenek gerçekleştirilir. Bu ritüeller, hem bireysel dileklerin ifadesi hem de toplumsal dayanışma ve umut paylaşımı açısından önem taşır.
Ayrıca Hıdırellez’de eğlenceler düzenlenir, halk oyunları oynanır, maniler ve türküler söylenir, ateşler yakılır. Genç kızlar ve erkekler dilek tutarak bu ateşin üzerinden atlarlar. Bu uygulama hem kötülüklerden arınmak hem de Hızır’ın koruyucu gücünden faydalanmak anlamına gelir. Ateşin üzerinden atlamak, yıl boyunca hastalıklardan uzak durmayı ve şansın artmasını simgeler. Yine bazı bölgelerde Hıdırellez sabahı toprak ya da su ile yıkanmanın şifa ve uğur getireceğine inanılır. Bu gibi uygulamalar, Hıdırellez’in hem bedensel hem de ruhsal arınma zamanı olarak görüldüğünün göstergesidir.
UNESCO, Hıdırellez’i 2017 yılında “İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası” olarak kabul ederek bu kadim geleneğin uluslararası düzeyde de tanınmasını sağlamıştır. Hıdırellez, sadece Türk kültürünün değil, aynı zamanda Balkanlar'dan Orta Asya’ya uzanan geniş bir coğrafyanın ortak mirasıdır. Bugün modern şehir yaşamında bile insanlar parklar, sahiller veya sosyal etkinlikler aracılığıyla bu geleneği yaşatmaya devam etmektedir. Toplumların belleğinde yer eden bu tür gelenekler, bireylerin kimliğini pekiştirdiği gibi, geçmişle bugün arasında kültürel bir köprü kurar. Hıdırellez, doğayla yeniden bağ kurmanın, umudu tazelemenin ve yaşamı kutlamanın neşeli ve anlamlı bir yoludur.
