Halil İnalcık, 7 Eylül 1916 tarihinde İstanbul - Osmanlı İmparatorluğu’nda dünyaya gelmiştir. 1923-1930 yılları arasında Ankara Gazi Mektebi’nde, bir yıl Sivas Muallim Mektebi’nde eğitime devam eden İnalcık, ortaöğrenimini Ankara Gazi Muallim Mektebi’nde tamamladıktan sonra, liseyi Balıkesir Necati Bey Muallim Mektebi’nde bitirdi. 1936 senesinde Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya FakültesiYeni Çağ Tarihi Bölümü’nde yüksek öğrenimine başladı. 1940 senesinde mezun olan İnalcık, fakültede asistanlığa başladı. 1942 senesinde “Tanzimat ve Bulgar Meselesi” adlı doktora tezini veren İnalcık, 1943 senesinde de “Büyük Ricat’e Osmanlı İmparatorluğu ve Kırım Hanlığı” başlıklı teziyle doçentliğe atandı. Uzun yıllar aynı fakültede eğitim veren Halil İnalcık, 1947 senesinde Türk Tarih Kurumu üyeliğine seçildi. 1949 senesinde İngiltere’ye giderek British Museum’da Türkçe yazmalar üzerinde çalıştı. Public Record Office’te Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili kaynak taraması yaptı ve bu çalışmaları sona erdikten sonra 1951 senesinde Türkiye’ye geri döndü.
Columbia, Princeton, Pennsylvania, Harvard Üniversitelerinde ziyaretçi profesör olarak dersler verdi. Ankara Üniversitesi’nden 1972 senesinde emekli olduktan sonra Chicago Üniversitesi’nde Osmanlı Tarihi Kürsüsünü kurdu. İnalcık, Osmanlı/Türk tarihi araştırmalarının ortaya koyduğu yeni bilgi ve bulguların en üst düzeyde paylaşılıp tartışılması için “International Association for Social and Economic History of Turkey” adlı uluslararası bir birlik kurdu. İlki 1977’de Hacettepe Üniversitesi’nde olmak üzere, 11 uluslararası kongrenin toplanmasına öncülük etti. 1986 senesinde Chicago Üniversitesi’nden de emekli olduktan sonra 1993’te Bilkent Üniversitesi’nde Tarih Bölümü’nü kurdu. 23 sene boyunca Bilkent Üniversitesi Osmanlı Tarihi Bölümü’nde yüksek lisans ve doktora öğrencilerine seminer dersi verdi. İnalcık, çok iyi seviyede Osmanlı Türkçesi, iyi seviyede İngilizce, Fransızca, Almanca, orta seviyede de Arapça, Farsça ve İtalyanca biliyordu.
Dünyanın çeşitli üniversitelerinden çok sayıda fahri doktora verilen İnalcık, 20. yüzyıl sona ererken Cambridge’de bulunan Uluslararası Biyografi Merkezi tarafından dünyada sosyal bilimler alanında sayılı 2000 bilim adamı arasında gösterilmiştir. Halil İnalcık, 25 Temmuz 2016 tarihinde çoklu organ yetmezliği nedeniyle Ankara’da tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybetti. Cenazesi Bakanlar Kurulu kararıyla Fatih Camii Haziresi’ne defnedildi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatı ile özel bir kabir yapıldı. Halil İnalcık’ın kabri, şanına yakışır bir şekilde geleneksel Osmanlı Ulema kabri şeklinde dizayn edildi.
