Size “Lider nasıl olmalıdır?” diye sorulsa zihninizde sadece bilgi düzeyi ve çalışma tecrübesinin yüksekliği değil bir takım kişilik özelliklerini de içeren bir şema gelecektir. Bu şemalar kültüre göre değişebilmektedir. O yüzdendir ki ataerkil toplumlarda cinsiyetçi şemalar hakimdir. Kadın liderler, etkili liderlik için kendilerini “fazla duygusal” olarak nitelendiren cinsiyetçi klişelerle sıklıkla savaşmak durumundadır. Şaşırtıcı yeni bir araştırma ise, sakin ve mutlu duyguları ifade ettiklerinde kadınların erkeklerden daha etkili liderler olarak algılandığını gösteriyor. Bu etki en çok bir organizasyondaki en üst pozisyonlardaki liderler için belirgindir. UC Riverside’da(Kaliforniya Üniversitesi) psikoloji profesörü Thomas Sy ve Drexel Üniversitesi’nde yönetim bilimi profesörü Daan van Knippenberg tarafından yürütülen çalışma, liderler tarafından sergilenen duygu türleri için prototipleri inceleyen ilk çalışmadır ve insanların lider etkinliğini değerlendirirken örtük liderlik duyguları teorilerini kullandıkları sonucuna varmaktadır. Genel olarak yapılan bilimsel araştırmalar kişilik özelliklerinin lider ve liderlik sürecini etkilediğini göstermektedir. Literatürde liderlik örtük (implicit) ve açık (explicit) teorilerle incelenmektedir. Açık teori, liderin davranışlarının gözlenmesi ve değerlendirilmesine dayanırken örtük teori, liderliğin kavramsal yapısını keşfeder. Örtük liderlik yaklaşımı, liderin tanımıyla ilgili kavramsal yapının varlığı ve bir liderin insanların zihninde ne olması gerektiği ile ilgili öngörüde bulunur. Örtük liderlik teorisine göre bireylerin zihinlerinde lider ifadesine ilişkin bazı düşünceler barınmaktadır.
Sy ve Knippenberg’in çalışmasında, örgüt liderlik teorileri olarak bilinen bilişsel liderlik prototipleri iyi çalışılmıştır. Araştırmalar sürekli olarak etkili liderlerin diğer niteliklerinin yanı sıra zeki, dinamik ve karizmatik olarak görüldüğünü ortaya koyuyor. Bireyler, erkeklerin bu niteliklere kadınlardan daha fazla sahip olduklarına yönelik bir algıya sahip. Bazı duygusal ifade türlerinin liderin etkililiğine ilişkin algıları yaygın olarak azaltabileceği anlaşılmaktadır. Liderlik üzerine çalışan bir organizasyon psikoloğu olan Sy, insanların liderlere nasıl tepki verdiklerini etkileyen örtük duygusal prototipleri veya şemaları olup olmadığını merak etti. Van Knippenberg ile, katılımcılardan liderlerin ne tür duygular hissettiğini ve ifade ettiğini açıklamalarını isteyen bir dizi çalışma tasarladı. Sonuçlar, liderlikle ilgili altı duygusal şema ortaya çıkardı. Üçü-neşe, sakinlik, özsaygı-etkili liderlikle ilişkilendirildi. Diğer üçü- öfke-korku-pişmanlık-etkisiz liderlikle ilişkilendirildi. Sy,”Liderler de dahil olmak üzere her rolün ifade edilmesi gereken duyguları vardır. Etkili olmak için liderler duygusal emek göstermelidir” diyor. ”Araştırmamızda şaşırtıcı olan, kadınların daha etkili olarak derecelendirilmesiydi ve bu, örtük liderlik duyguları teorileri ile açıklanabilir” diye sözlerine ekliyor. Erkeklerin olumsuz duyguları ifade etme konusunda daha fazla özgürlüğe sahip olmasına rağmen Sy ve van Knippenberg, kadınların olumsuz duyguları ifade etmedikleri zaman daha etkili görüldüğünü buldular. Liderlik duygularının örtük teorileri, en yüksek yönetim seviyelerindeki liderler için liderlik etkinliği algıları üzerinde en fazla etkiye sahipti. Üstelik, olumsuz duyguların ifadesi, alt kademedeki liderlerle karşılaştırıldığında üst düzey liderlerin etkinliğini, onlar kadar zayıflatmadığı görüldü. Hem erkek hem de kadın alt kademedeki liderler duygularını ifade ettikleri için cezalandırıldılar.
Sy, “Bir liderle düzenli olarak etkileşim kurduğumuzda, doğrudan patronumuz veya amirimiz gibi, etkinliklerini değerlendirmek için yeterli ve ilk elden bilgiye sahibizdir” diyor. “Ancak, genellikle en üst düzeydeki liderlerle çok az iletişimiz var ve onlar hakkında daha az bilgimiz var. Bu nedenle şemalara güvenme eğilimindeyiz. Şemalar güçlüdür. Verilerin yokluğunda bile davranışlarımızı şekillendirirler” şeklinde araştırma sonuçlarını yorumluyor. Örgüt liderlik duyguları teorilerine göre, olumlu sonuçlarla ilişkili olumlu şemalar ve olumsuz sonuçlarla ilişkili olumsuz şemalar lidere ilişkin etkinlik algılarını etkiler. Sy’ın da vurguladığı gibi, bilimsel araştırmalar bir liderin duygularının, takipçilerinin performansını etkilediğini gösteriyor. Liderin duyguları bulaşıcıdır, takıma yayılır ve tüm grubun etkinliğini etkiler. Araştırma bulguları, liderlerin etkinliğini en üst düzeye çıkarmak, ekip üyelerinin performansını ve memnuniyetini arttırmak için duygularını yönetmelerine yardımcı olmakta ve gelecekteki liderlik araştırmacıları için bir yol haritası sağlamaktadır.
