D vitamini, yağda çözünen ve vücudumuz için hayati öneme sahip bir vitamindir; kemik sağlığından bağışıklık sistemine, ruh halinden kas fonksiyonlarına kadar pek çok süreci etkiler. Güneş ışınlarıyla cildimizde sentezlenen D vitamini, bu nedenle “güneş vitamini” olarak da bilinir; ultraviyole B (UVB) ışınları kolesterol türevlerini aktif forma dönüştürür. En önemli görevlerinden biri kalsiyum ve fosfor emilimini düzenlemek ve kemik mineralizasyonunu sağlamaktır; bu sayede çocuklarda raşitizm, yetişkinlerde osteomalazi ve yaşlılarda osteoporoz riskini azaltır. D vitamini aynı zamanda bağışıklık hücrelerinin düzgün çalışmasını destekleyerek enfeksiyonlara karşı koruma sağlar, grip ve solunum yolu enfeksiyonlarına karşı savunmayı güçlendirir. Depresyon, kas güçsüzlüğü, kemik ağrısı, yorgunluk ve bağışıklık sorunları D vitamini eksikliğinin belirtileri arasında yer alır. En iyi kaynak güneş ışığı olsa da coğrafya, mevsim, hava kirliliği, cilt rengi ve güneşten korunma alışkanlıkları sentezi sınırlayabilir; bu yüzden besinler ve takviyeler önem kazanır. D vitamini içeren başlıca besinler arasında yağlı balıklar (somon, uskumru, sardalya), balık yağı, karaciğer, yumurta sarısı ve güçlendirilmiş süt ürünleri yer alır. Gıdalardan alınan D vitamini genellikle D2 (ergokalsiferol) ve D3 (kolekalsiferol) formlarındadır; D3, güneşten sentezlenenle aynıdır ve vücutta daha etkilidir. Yetersiz alım, yetersiz güneş maruziyeti veya emilim bozuklukları eksikliğe yol açabilir. Özellikle yaşlılar, koyu tenliler, kapalı giyinenler, kapalı ortamlarda yaşayanlar ve bazı kronik hastalığı olanlar risk altındadır. Eksiklik durumunda doktor kontrolünde takviye önerilir, çünkü fazla alımı da zararlı olabilir; D vitamini yağda çözünen bir vitamin olduğu için aşırı dozda birikir ve hiperkalsemi (kanda kalsiyum fazlalığı), böbrek taşı veya böbrek hasarı gibi ciddi yan etkilere yol açabilir. Günlük önerilen alım miktarı yaşa ve duruma göre değişir; yetişkinler için genellikle 600–800 IU önerilirken, eksiklik tedavisinde doktorlar daha yüksek dozlar reçete edebilir. D vitamini seviyeleri basit bir kan testiyle ölçülebilir ve çoğu uzman, serum 25(OH)D düzeyinin 20 ng/mL’nin altına düşmemesini, ideal olarak 30–50 ng/mL arasında olmasını hedefler. Sonuç olarak D vitamini, sağlıklı bir yaşam için vazgeçilmezdir ve bilinçli güneşlenme, dengeli beslenme ve gerektiğinde hekim kontrolünde takviye kullanımı, eksiklik riskini azaltmanın en etkili yoludur.
