ok yakınınızda oturuyor ya da tuhaf bir biçimde gülüyor... Her ne durumda olursa olsun, farkındasınız ve rahatsız oluyorsunuz. Bazı insanları ürpertici bulmak oldukça yaygın bir deneyim ve bu duyguya dair psikologlar herhangi bir çalışma yürütmemişlerdi.
New Ideas in Psychology'de yayımlanan yeni bir çalışmaya göre, herhangi bir insanın bir tehdit olabileceğini düşündüğümüzde ama bu durumdan pek de emin olmadığımızda; hissettiğimiz duygu; ürpermek --belirsizliğin bizde bıraktığı tedirginlik hali-- oluyor.
1341 insanla (ortalama 29 yaşlarındaki 312'si erkek olan) yürütülen çalışmada, katılımcılardan, ürpertici bir kişinin gösterebileceği 44 farklı davranış örgüsünü (örneğin; göz temasından kaçınmak gibi) ve farklı uğraş ya da hobilerin ürpertici olmalarına göre oylamaları istendi.
Çeşitli davranışlar ve dış görünüşler; katılımcıların oyladığı ürpertici insan karakteristikleriyle tutarlı bir biçimde uyuşma gösterdi. Bu karakteristikler; çok yakında durmak, yağlı saçlar, olağan dışı gülüş, şişkin gözler, mental bir hastalığa sahiplik, uzun parmaklılık, düzensiz saçlar, soluk deri, göz altı torbaları, tuhaf ve kirli kıyafetler, sıklıkla dudaklarını yalamak, istenmeyen cinsel ilgi göstermek, fotoğraf çekinmek istemek, aşırı zayıf olmak gibi hal ve görünüşleri içeriyor. Öte yandan, katılımcıların --hem erkek hem de kadınlar-- büyük çoğunluğu tipik bir ürpertici kişinin, erkek olmasının daha muhtemel olduğunu belirtiyorlar.
Araştırmaya göre, bu karakteristiklere sahip insanlar açık bir şekilde tehditkâr olmasalar da, olağan olmayan sözsüz davranış biçimleri, tuhaf duygusal karakteristikler ya da olağan dışı fiziksel karakteristiklerin sergilenmesi, kişinin rahatsız edici insanı saptamasında etkinlik gösteriyor.
Bunun yanı sıra, en şüpheci yaklaşılan meslekler ise; sırasıyla, palyaçolar, hayvan peluşu giymiş kişiler, "sex shop" sahipleri, cenaze kaldırıcısı olurken, en az ürpertici bulunan meslek ise meteoroloji uzmanları oldu. En ürpertici hobiler ise; koleksiyonculuk (özellikle de tırnak gibi vücut parçaları ya da böcek koleksiyoncuları gibi) ya da diğer insanları izleyerek, onları fotoğraflamak şeklinde sıralanıyor.
Araştırmacıların; ürpertininin, belirsizlikten kaynaklandığı hipotezleriyle tutarlı bir biçimde, katılımcılar; ürperti duydukları kişinin nasıl davranacağını önceden kestiremedikleri için rahatsız hissettiklerini belirttiler. Bu araştırmanın sizinle ilgili olmadığını düşünebilirsiniz, ancak aklınızda bulundurmanız gereken bir nokta var; katılımcıların büyük çoğunluğunun ürpertici bulduğu kişiler, kendilerinin ürpertici olduğunun farkında değil.
